هورمون پرولاکتین چیست ؟

پرولاکتین چیست 

پرولاکتین ( Prolactin ) هورمونی است که از هیپوفیز(غده ای در مغز) ترشح می شود. این هورمون  در طی دوران حاملگی و شیردهی افزایش می یابد. پرولاکتین به طور طبیعی در مقادیر کم در مردان و در زنان غیر باردار وجود دارد. نقش اصلی پرولاکتین، در روند شیردهی (تولید شیر پستان) است.میزان پرولاکتین معمولا در طول بارداری و درست پس از زایمان بالا است. در طی حاملگی، هورمونهاي پرولاکتین، استروژن و پروژسترون، توسعه شیر پستان را تحریک مي كنند. پس از زایمان، پرولاکتین به شروع و حفظ شیر پستان کمک می کند.

آزمایش پرولاکتین

آزمایش  پرولاکتین یا PRL  برای تعیین سطح پرولاکتین خون انجام می شود؛ این آزمایش در کسانی انجام می شود که  مشکوک به بالا بودن پرولاکتین باشند . یعنی خروج شیر از سینه (گالاکتوره )  ، تاخیر در پریود ، اختلالات بینایی و ...داشته باشد.

هم چنین از این آزمایش برای تشخیص ناباروری و ناتوانی جنسی در مردان ، تشخیص ناباروری در زنان  ،تشخیص تومور تولید کننده پرولاکتین (پرولاكتينوما) و... درخواست می شود . 

اثرات  افزایش پرولاکتین در زنان :

- اختلالات تخمک گذاری
- قطع يا نامنظمي دوره هاي قاعدگي 
- ترشح شير از پستان ها در زماني كه در دوران بارداري يا شيردهي نيستند

اثرات افزایش پرولاکتین در مردان : 
- اختلالات عملكرد جنسي
- كاهش موهاي بدن و توده عضلاني
- تاخير در بلوغ و بروز صفات ثانويه جنسي

البته فردي كه داراي يك تومور پرولاكتينوماي بزرگ باشد ممكن است دچار سردرد و اختلالات بينايي شود. اين بدان علّت است كه عصب بينايي در نزديكي غده هيپوفيز قرار دارد و ممكن است در اثر تومورهاي بزرگ آسيب ببيند.

انواع هیپرپرولاکتینمی (افزایش پرولاکتین ) 

هيپرپرولاكتينمي ناشي از پرولاكتينوما
پرولاکتینوما یک تومور داخل هیپوفیز است که باعث افزایش پرولاکتین می شود. قدم اول در درمان اين تومور تجويز داروهايي است كه توليد پرولاكتين را كاهش داده و تومور را كوچك مي كنند. دارويي كه اغلب استفاده مي شود كابرگولين (داستینکس) و بروموكريپتين هستند.
کابرگولین در دوزهای بالا و در مصرف دراز مدت باعث اشکالات دریچه های قلب می شود اما دوزهایی از دارو که جهت باردار شدن استفاده می شوند، چنین عارضه ای ایجاد نمی کنند.
بروموکریپتین و کابرگولین را دردوران بارداری نیز می توا استفاده کرد.  عوارض جانبی احتمالی می تواند سبک سری، تهوع و سر درد باشد.برای کاهش این عوارض ، 2 راه داریم : 

دارو را از دوز خیلی کم شروع کنیم و بتدریج اضافه کنیم.

یا بروموکریپتین را بصورت شیاف واژینال استفاده کنیم. .
 

به اين علّت كه تومور ممكن است مجدداً رشد كند، پس از قطع درمان نيز شما بايد براي معاينه و بررسي هاي لازم به پزشك خود مراجعه كنيد. فواصل اين پي گيري ها را پزشك به شما خواهد گفت.
در بعضي از بيماران، مصرف دارو سطح هورمون را پايين نمي آورد و يا تومور را كوچك نمي كند. در اين حالت ممكن است لازم باشد مقدار بيشتري دارو مصرف كنيد. در صورتي كه باز هم دارو مؤثر نبود و يا شما دچار عوارض جانبي استفاده از دارو شُديد، ممكن است لازم باشد براي برداشتن تومور عمل جراحي صورت بگيرد. 
احتمال اينكه عمل جراحي و داروها مؤثر نباشند خيلي كم است. در اين موارد پرتودرماني مي تواند گزينه اي مناسب براي كوچك كردن تومور باشد. 

هيپرپرولاكتينمي ناشي از مصرف داروها 
در صورتي كه پزشك شما فكر كند دارويي كه شما در حال مصرف آن هستيد باعث افزايش پرولاكتين شده است، ممكن است به شما بگويد كه دارو را حداقل به مدت سه روز قطع كنيد.(داروهاي خود را بدون اين كه پزشك به شما بگويد قطع نكنيد). 
پس از طي شدن دوره قطع دارو پزشك مجدداً دستور انجام آزمايش خون براي اندازه گيري سطح پرولاكتين را خواهد داد تا بررسي كند سطح هورمون به ميزان طبيعي برگشته است يا خير. داروهای موثر بر پرولاکتین را در قسمت بعدی مقاله توضیح داده ام. 

هيپرپرولاكتينمي ناشي از هيپوتيروييدي 
هنگامي كه كم كاري تيروييد باعث بروز هيپرپرولاكتينمي شود، فرد بايد تحت درمان با هورمون هاي تيروييدي  قرار گيرد. معمولاً اين درمان بايد تا آخر عمر ادامه پيدا كند.

هيپرپرولاكتينمي ايديوپاتيك (بي علّت)
گاهي پزشكان نمي‌توانند علّتي براي هيپرپرولاكتينمي پيدا كنند. به اين حالت ايديوپاتيك (Idiopathic) گفته مي شود. در بعضي از بيماران با هيپرپرولاكتينمي ايديوپاتيك سطح پرولاكتين با گذشت زمان خود به خود طبيعي مي شود. در صورتي كه اين اتفاق در طي چند ماه رُخ ندهد بيماران علامت دار تحت درمان با داروهاي كابرگولين و يا بروموكريپتين قرار خواهند گرفت.

● افزایش پرولاکتین در موارد زیر رخ می دهد : 
دوران بارداری و پس از زایمان -  وجود  پرولاکتینوما در هیپوفیز -  بیماری های هیپوتالاموسی - کم کاری تیروئید -   سندرم تخمدان پلی کیستیک و ..

البته  ،استرس  ،  بیماری ، تحریک نوک پستان ها و تحریکات جنسی ، تروما (آسیبهایی مثل تصادف)  و حتی ترس از آزمایش خون ممکن است  باعث افزایش خفيف پرولاکتین شوند.

● آزمایشهای هورمونی که معمولا همراه با پرولاکتین درخواست می شوند : 

FSH, LH, Testosterone, DHEAS, Estrogen, Progesterone

به ترتیب : پروژسترون - استروژن - د هیدرو اپی اندسترون سولفات - تستوسترون - ال اچ - اف اس اچ

شرایط  آزمایش پرولاکتین :
1)زمان مناسب جهت نمونه گیری برای آزمایش , صبح هنگام و حداقل 2 ساعت بعد از بیدار شدن میباشد.
2)توصیه می شود قبل از نمونه گیری از پیاده روی , ورزش  و هر نوع فعالیت بدنی  اجتناب شود.

3)حداقل طی 12 ساعت اخیر تماس جنسی یا نزدیکی و تحریک سینه انجام نشده باشد.
4)اگر شرایط بالا را نداشتید ، زمان آزمایش را به روز دیگری موکول کنید. 

 5) در شب قبل از آزمايش لباس گشاد و راحت بپوشند و از پوشيدن لباس هاي تنگ خصوصا درناحيه سينه و پستان ها اجتناب گردد.

● داروهای موثر بر میزان پرولاکتین 

داروهايي مانند استروژن، داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای، خواب آورها، آمفتامین ها، داروهای فشار خون بالا (رزرپین، وراپامیل، متیل دوپا) و برخی از داروهایی که برای درمان ریفلاکس معده (سایمتیدین) استفاده می شوند، باعث افزايش پرولاکتین می شوند.

گیاهانی مثل شنبلیله، تخم رازیانه و شبدر قرمز نیز باعث افزایش پرولاکتین می شوند.

 داروهایی مانند دوپامین، لوودوپا و مشتقات آلکالوئیدهای ارگو باعث كاهش پرولاكتين مي شوند.

مقادیر نرمال پرولاکتین خون (بر حسب ng/ml ) : 

در مردان بالای 19 سال: 2 تا 24
در زنان بالای 19 سال:  4 تا 30   
زنان حامله:  20 تا 400

اگر واحد mIU/l باشد : مقادیر بین ۶۰۰-۳۰ طبیعی است

- - , .